Dziadoszanie w publikacjach 2016-2018
Jak zwykle nieco spóźniony i ciągle krok za światem nauki, co rusz wpadam na jakąś publikację sprzed kilku lat, o której wcześniej nie słyszałem. No ale nie muszę być przecież pierwszym, bo nie o zaimponowanie środowisku akademickiemu tu chodzi. Wszak archeologia to nie śpieszna dziedzina, a rekonstrukcja jeszcze powolniejszą się jawi. Szczególnie tym, co jak ja, tylko w wolnym czasie, gdzieś pomiędzy, wciskają te spokojne chwile w pędzie codzienności, w których napawać się można odkryciem kolejnego skrawka informacji. Kolejność wymienionych przypadkowa.
Kiarszys Grzegorz
‘Trzy światy średniowiecza. Iuxta castrum Sandouel’, Szczecin 2015;
Na początek wielki pominięty, bo publikacja jeszcze z 2015 roku, jednak warta wspomnienia. Duża część książki dotyczy grodów pierścieniowatych z obszaru powiatu górowskiego, które autor zalicza do terytorium Dziadoszan. Przy omawianiu okresu plemiennego opisywane są: Bartodzieje, Chróścina, Gostyń, Kruszyniec, Lechitów, Lipowiec, Lubiel, Niechlów, Orsk, Osetno Małe, Pobiel i Przedmoście. Eleganckie wydanie i piękne ilustracje pędzla Dariusza Bufnala.
Książka do pobrania ze strony Academia.edu.
Rodak Sylwia, Wroniecki Piotr
‘Grodziska w okolicach Głogowa na Dolnym Śląsku w świetle wyników badań geofizycznych’, [w:] ‘Metody geofizyczne w archeologii polskiej 2016’, s. 94-95, Wrocław 2016
Jeden z referatów zaprezentowanych na 4. konferencji zatytułowanej “Metody geofizyczne w archeologii polskiej“, która odbyła się w dniach 23-25 listopada 2016 r. we Wrocławiu. Referenci podsumowują ostatnie pomiary geofizyczne z zastosowaniem metody magnetycznej i elektrooporowej na grodziskach w Gostyniu, Grodziszczu, Moszowicach i Przedmościu.
Na więcej detali przyszło nam trochę poczekać, niemniej możemy już po nie sięgnąć w publikacji Badania nieinwazyjne grodzisk wczesnośredniowiecznych północno-zachodniej części Dolnego Śląska (patrz publikacja: Współczesne metody badań wczesnośredniowiecznych grodów Europy Środkowo-Wschodniej, s. 117-131, Wrocław 2019). Mamy tutaj kilka ciekawych informacji o anomaliach, które mogą posłużyć jako wskazówki przy dalszych pracach archeologicznych. Ale o tym już może w ramach spisu literatury z 2019 roku.
Parczewski Michał
‘Pierwsi chrześcijanie na północ od Karpat i Sudetów’
To oczywiście nie publikacja, a wykład, a w zasadzie seria wykładów, bo zgodnie z tym co znalazłem w internecie, autor wygłosił go przynajmniej w Muzeum Archeologicznym w Krakowie (25 lutego 2016 r.), Muzeum Podkarpackim w Krośnie (5 kwietnia 2016 r.), czy w Skansenie Archeologicznym Karpacka Troja w Trzcinicy (10-11 września 2016 r.). Wykład wart wspomnienia tutaj, bo mówiący o krzyżu o ramionach zakończonych wolutami znajdującym się na glinianym naczyniu odkrytym w Czeladzi Wielkiej. Polecam recenzję wykładu pióra Grzegorza Antosika pt. Pierwsi chrześcijanie nad Wisłą to jeńcy z Bizancjum już w VI wieku.
Urbańczyk Przemysław
‘Co się stało w 966?’, Poznań 2016
O wyżej wspomnianym krzyżu z Czeladzi Wielkiej oraz innych zidentyfikowanych przez profesora Parczewskiego krzyżach mogących świadczyć o pobycie chrześcijan na ziemiach polskich jeszcze przed przyjęciem chrztu przez Mieszka I wspomina autor tej książki na stronie 66.
Innym dziadoszyckim akcentem są przywołane na stronie 64., przy okazji omawiania niechrześcijańskich tradycji, szczątki ludzkie z Gostynia.
Czechowski Franciszek, Jaworski Krzysztof, Hojniak Marek
‘Organic matter on the so-called silesian type early medieval iron bowls’, [w:] ‘Śląskie Sprawozdania Archeologiczne’, t. 58, s. 133-150, Wrocław 2016
Z artykułu dowiedziałem się o odkryciu depozytu mis żelaznych tzw. typu śląskiego pozyskanego w drodze amatorskich poszukiwań z wykorzystaniem wykrywacza metalu. We wrześniu 2015 roku w odległości 300 m od grodu w Obiszowie znaleziono największe misy z jakimi do tej pory mieliśmy do czynienia na terenie Dziadoszan. Artykuł o tym co możemy odczytać z takich zabytków stosując badania geochemiczne, ale również o tym czego się nie dowiemy pozyskując zabytki w sposób uniemożliwiający wykorzystanie współczesnych standardów archeologicznych.
Gross Monika
‘Wczesne średniowiecze’, [w:] ‘Śląsk starożytny i średniowieczny’, Przewodnik po wystawie stałej Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu, s. 133-160, Wrocław 2016
Przewodnik mojej ulubionej wystawy muzealnej nareszcie doczekał się odpowiedniego formatu. Pomiędzy twardymi okładkami słusznych rozmiarów tomu znalazły się wzmianki o zabytkach z Chobieni, Czeladzi Wielkiej, Gostynia, Lasocina, Obiszowa i Żukowic oraz coś na co najbardziej liczyłem. Nasze oko ucieszy Kilka niespotkanych gdzie indziej zdjęć, na których w rolach głównych wystąpili: fragment naczynia z krzyżem o ramionach zakończonych wolutami, nóż wolutowy i grzebienie z Czeladzi Wielkiej, grot włóczni i krzesiwo z Gostynia oraz topór z Popęszyc.
Kieseler Andreas
‘„Hoffentlich sind uns die Geister der Burgbesatzung günstig gestimmt“ − zur Funktion des Gustauer „Schmiedebergs“ aufgrund der Ausgrabungsergebnisse Kurt Langenheims von 1938’, [w:] ‘Die frühen Slawen – von der Expansion zu gentes und nationes. Beitrage zur Ur- und Fruhgeschchte Mitteleuropas’, Band 81, s. 259–298, Berlin 2016
Nieznane mi wcześniej zdjęcia z wykopalisk z Kowalowej Góry, spis zabytków, nowe rysunki obiektów z naniesionymi zabytkami ruchomymi oraz rysunki przekrojów zrekonstruowanego grodu. Ach, co tu dużo pisać, to trzeba przetłumaczyć na nasz język.
Artykuł do pobrania na Academia.edu.
Nowakowski Dominik
‘Überlegungen zum frühmittelalterlichen Siedlungskomplex Gustau (Gostyń) in Niederschlesien aufgrund archäologischer und toponomastischer Quellen’, [w:] ‘Die frühen Slawen – von der Expansion zu gentes und nationes. Beitrage zur Ur- und Fruhgeschchte Mitteleuropas’, Band 81, s. 241–257, Berlin 2016
Niemiecka wersja już publikowanego u nas artykułu, o którym wspominałem przy okazji publikacji z 2015 roku:
‘Alternatywna próba interpretacji funkcji zespołu osadniczego z Gostynia pod Głogowem w świetle danych archeologicznych i toponomastycznych’, [w:] ‘Miejsca pamięci: pradzieje, średniowiecze, współczesność. Biskupińskie Prace Archeologiczne.’, t. 10, s. 499-525, Biskupin-Wrocław 2015
Artykuł do pobrania na Academia.edu.
Tietz Bartosz
‘Upadek grodów wschodniej części strefy Tornow-Klenica a proces budowy władzy Piastów na terenie Wielkopolski’, [w:] ‘Spór o początki państwa polskiego’, s. 99-117, Kraków 2017
O wschodnich rubieżach strefy Tornow-Klenica, zwanej u zachodnich sąsiadów strefą Tornow-Gostyń, z czym polemizuje autor. O tym gdzie na ziemi Dziadoszan przebiegała granica kultury tornowskiej oraz czy Dziadoszan można włączyć w obręb plemion serbskich.
Artykuł do pobrania na Academia.edu.
Nowakowski Dominik
‘Mittelalterliche Doppelburgen in Polen. Einleitung zur Forschungsproblematik anhand ausgewählter Beispiele aus Pommern, Schlesien, Groß- und Kleinpolen’, [w:] ‘Enge Nachbarn. Das Problem von Doppelburgen und Mehrfachburgen in der Bronzezeit und im Mittelalter’, s. 245-279, Berlin 2017
Pośród innych polskich ośrodków “wielogrodowych” autor poświęca osobne rozdziały kompleksom Dalków-Gostyń oraz Obiszów-Bieńków skupiając się na grodach samych w sobie.
Artykuł do pobrania na Academia.edu.
Lisowska Ewa
‘Bradatica from the Strzelińskie hills’, [w:] ‘Sprawozdania Archeologiczne’, t. 69, s. 409-419, Warszawa 2017;
Do czasu publikacji na terenie Polski znaleziono 21 toporów typu bradatica. Wśród nich 3 na ziemi Dziadoszan: w Chobieni, Gostyniu i Popęszycach. Każdemu z nich, jak i innym śląskim znaleziskom, autorka poświeciła po kilka zdań. Tytułowemu oczywiście więcej.
Artykuł do pobrania na Academia.edu.
Kiarszys Grzegorz, Kolenda Justyna
‘Wczesnośredniowieczne grodziska w krajobrazie Doliny Baryczy. Przyczynek do studiów nad przemianami osadniczymi.’, [w:] ‘Śląskie Sprawozdania Archeologiczne’, t. 59, s. 93-126, Wroclaw 2017
Czy nadbaryckie grodziska w dolnym odcinku rzeki leżały jeszcze w dziedzinach Dziadoszan, czy może już należały do lokowanych przez Sławomira Moździocha wokół Milicza Trzebowian? A może grody w Bartodziejach i Lipowcu obok innych grodów baryckiej doliny powstawały już w nowych realiach politycznych kształtowanych pod wpływem państwa piastowskiego…
Artykuł do pobrania ze strony Śląskich Sprawozdań Archeologicznych.
Rzeźnik Paweł, Stoksik Henryk
‘Wyniki analiz archeometrycznych tygli szklarskich z Obiszowa na Dolnym Śląsku’, [w:] ‘Ceramika i szkło w archeologii i konserwacji’, s. 239-260, Wrocław 2017
Czy mieszkańcy Obiszowa dysponowali specjalistycznym warsztatem szklarskim i czy byli w stanie wytworzyć konkurencyjne jakościowo produkty? Oprócz odpowiedzi na te pytania, w tekście znajdziecie analizę chemiczną próbek szkła z tygli i ich porównanie do wyrobów szklanych z Europy środkowej i wschodniej a nawet Chin.
Siemianowska Sylwia
‘Bliska obcość. Ceramika jako identyfikator kontaktów handlowych i politycznych czy wspólnoty kultur wczesnośredniowiecznych zespołów osadniczych Słowiańszczyzny? Uwagi z perspektywy studiów nad dziesiątowieczną ceramiką z Obiszowa koło Głogowa.’, [w:] ‘Ceramika i szkło w archeologii i konserwacji’, s. 51-82, Wrocław 2017
O grupach ceramicznych z Obiszowa oraz zabytkach nieceramicznych świadczących o kontaktach tego zespołu osadniczego z innymi, nieraz odległymi, regionami.
Artykuł do pobrania ze strony Academia.edu.
Paternoga Marcin, Rzeźnik Paweł, Siemianowska Sylwia
‘Naczynia Solniki-Lipowiec. Lokalna grupa ceramiki całkowicie obtaczanej w północnej części Śląska.’, [w:] ‘Ceramika i szkło w archeologii i konserwacji’, s. 83-106, Wrocław 2017
Sięgnijcie do tego artykułu koniecznie jeśli chcecie dowiedzieć się jakim ostatnim trendom stylistycznym uległy naczynia Dziadoszan tuż przed zdominowaniem ich terenów przez monarchię piastowską.
Artykuł do pobrania ze strony Academia.edu.
Pankiewicz Aleksandra, Siemianowska Sylwia, Sadowski Krzysztof
‘Wczesnośredniowieczna biżuteria szklana z głównych ośrodków grodowych Śląska (Wrocław, Opole, Niemcza)’, [w:] ‘In pago Silensi. Wrocławskie Studia Wczesnośredniowieczne’, t. 3, Wrocław 2017
Piękny katalog wyrobów szklanych z tytułowych miejscowości. Szkoda, że zabytki z Obiszowa, Gostynia, czy Grodźca Małego są tu tylko wzmiankowane.
Artykuł do pobrania ze strony Instytutu Archeologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego.
Rodak Sylwia
‘Podstawy datowania grodów z końca X – początku XIII wieku na Dolnym Śląsku’, [w:] ‘In pago Silensi. Wrocławskie Studia Wczesnośredniowieczne’, t. 4, Wroclaw 2017
Trochę późne ramy czasowe żeby załapały się wszystkie nasze grodziska, niemniej kilka z nich tu znajdziemy.
Artykuł do pobrania ze strony Instytutu Archeologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego.
Kieseler Andreas
‘Die Eisenschüsseln vom schlesischen Typ im westslawischen Raum – ein Überblick’, [w:] ‘Beiträge yur Ur- und Frühgeschichte Mitteleuropas 82. Religion und Gesellschaft im nördlichen westslawischen Raum’, s. 311-348, Langenweissbach 2017
Wszystko co miłośnik mis żelaznych typu śląskiego wiedzieć powinien. Aktualne zestawienie wszystkich zabytków.
Artykuł do pobrania ze strony Academia.edu.
Robak Zbigniew
‘The origins and the collapse of the Blatnica-Mikulčice paradigm’, [w:] ‘Slovenská Archeológia’, LXV-1, s. 99-162, Nitra 2017
Polemika z zasadnością przypisywania zabytkom stylu Blatnica-Mikulčice, m.in. okuciu końcówki pasa z Grębocic, którego proweniencja zdaniem autora jest niejasna.
Artykuł do pobrania ze strony Academia.edu: wersja oryginalna, wersja polska.
Kotowicz Piotr N.
‘Early medieval axes from the territory of Poland’, [w:] ‘Moravia Magna. Seria Polona V’, Kraków 2018
Po 4 latach od publikacji Katalogu, w innym wydawnictwie, w innej szacie, w innym języku, ale jest! Typologia toporów wg Kotowicza. Czy zmiany okazały się na lepsze? Sami ocenicie. Obowiązkowa pozycja każdego miłośnika wczesnośredniowiecznych narzędzi i broni.
Twardy Juliusz, Forysiak Jacek, Rodak Sylwia
Moździoch Sławomir, ‘Środowiskowe czynniki lokalizacji wybranych grodzisk w środkowej części Polski Zachodniej’, [w:] ‘Acta Geographica Lodziensia’, 107, s. 93-117, Łódź 2018
Bobrowniki, Bytom Odrzański, Solniki, Popęszyce… co tu więcej trzeba dodawać?
Artykuł do pobrania ze strony Academia.edu.
Chrzan Krystian
‘Miejsce w krajobrazie oraz funkcje wczesnośredniowiecznych grodów w dorzeczach środkowej i górnej Obry, Baryczy oraz środkowej Prosny w IX i X w.’, [w:] ‘Przegląd Archeologiczny’, t. 66, s. 261-282, Wrocław 2018
Analizie autor poddał aż 77 grodów. Wschodnia flanka plemienia Dziadoszan wraz z wschodnimi sąsiadami na tle łączących je rzek. Symbolika, funkcje, geneza oraz upadek grodów plemiennych, no i zestawienie z datowaniem i wymiarami.
Artykuł do pobrania ze strony Academia.edu.
Robak Zbigniew
‘Carolingian or not? An analysis of the fitting from Haliczany in the context of other early medieval finds from selected areas of Western Slavic territories’, [w:] ‘Slovenská Archeológia’, LXVI-1, s. 49-105, Nitra 2018
Rozdzielacz krzyżowy pasów uprząży końskiej z Gostynia oraz przewleczka z Obiszowa na tle innych karolińskich zabytków z Zachodniej Słowiańszczyzny.
Artykuł do pobrania ze strony Academia.edu.
Czapla Krzysztof
‘Zanim powstało miasto’, [w:] ‘Głogów. Średniowieczne miasto nad Odrą’, s. 7-38, 2018 Głogów
Tych co wcześniej przeczytali Dziadoszan tegoż autora z 2007 lub 2014 roku niespecjalnie czekają tutaj niespodzianki.
Do pozytywów niewątpliwie należy to, że niektóre ryciny są w naprawdę lepszej jakości niż wcześniej publikowane. Jeden rysunek został dodany extra – lokalizacja grodziska w Grodźcu Małym – co wydaje się naturalną potrzebą w świetle tematu całego tomu. Ciekawostką wydawniczą jest zduplikowana rycina 21 przedstawiona w różnych wielkościach.
Zaskoczyć może zmiana niektórych ustaleń, szczególnie przy niezmienionej bibliografii, ale może to wynik pomyłek (na przykład wspomniane osiemnaście okręgów grodowych przy siedemnastu na mapie i w poprzedniej publikacji).
Szkoda, że autor nie uwzględnił młodszej literatury tematu w kolejnej swojej odsłonie charakterystyki plemienia. Brakuje mi tu pozycji wydanych po 2000 roku, a przecież przed 2018 rokiem sam naliczyłem ich ponad 100 sztuk. Oczywiście większość nie wnosi wiele nowego do tematu, ale pojawiło się też sporo ciekawych informacji, choćby w obszarach badania zabytków ceramicznych i kamiennych, czy badania w Chobieni z 2010 roku (patrz literatura).