przęśliki z Żukowic koło Głogowa

Opis zabytku

“Przęśliki gliniane wystąpiły obficie na omawianych stanowiskach: znaleziono je w 46 obiektach (w tym 23 to zespoły wiarygodne), niekiedy po kilka w jednej jamie (tabela 7).

Nawiązując do klasyfikacji przęślików wczesnosłowiańskich (Parczewski 1988 b, 89-91), wyróżniono z uwagi na kształt 4 typy tych zabytków, reprezentowane w Żukowicach: przęśliki dwustożkowe (typ 1), kuliste – zwykle spłaszczone (typ 2 – tabl. XXXI: 8, XLI: 2, 13, LI: 19, LX: 17, LXI: 10, LXVI: 12), dyskoidalne, nieforemne (typ 3 – tabl. IV: 18, IX: 3, XXIV: 1, 4, XLIII: 14, XLIV: 10, LVI: 13, LIX: 1) oraz płaskie (typ 4 – tabl. LIII: 16, LVI: 14, LXXII: 2, LXXXVII: 12). Ta ostatnia jednostka taksonomiczna nie była uwzględniona w cytowanej wyżej propozycji podziału przęślików. W ramach typu 1, do którego należy 70% wszystkich dających się sklasyfikować znalezisk, wyodrębniono 3 odmiany różniące się ukształtowaniem biegunów: odmianę 1a o biegunach płaskich (tabl. II: 14, 18, 19, IV: 16, 17, XV: 11, XVIII: 4, XXIV: 12, XXVIII: 9, 10, XXX: 22, 23 i in.) odmianę 1b o biegunach lejkowato zwężających się ku otworowi (tabl. III: 3, XXIII: 4, XXIV: 2,3, XLIII: 12, 13, XLVIII: 7, 10, LI: 20, LII: 11 i in.) i odmianę 1c o ostrych wąskich biegunach (tabl. IV: 20, XI: 15, XXXI: 7, XXXVIII: 3, LXX: 1, LXXXVII: 11). Niektóre egzemplarze, zwłaszcza spośród włączonych tu do typu 3, wykazują pewne cechy przejściowe, nawiązujące do innych grup przedkładanej klasyfikacji. Jeden okaz posiada atrybuty typów 2 i 4 (tabl. XLI: 1).

Studiując występowanie poszczególnych typów i odmian przęślików większych zespołach wiarygodnych ceramiki (por. rozdział 4.1.1.5) stwierdzono, że właściwie każda z opisanych form jest reprezentowana wśród obydwu wyodrębnionych grup tych zespołów.

Prawie wszystkie wymienione wyżej formy mają rozległy zasięg chronologiczny i terytorialny, dokładniej omówiony w innym opracowaniu (Parczewski 1988 b, 88-91, tam literatura). Tu trzeba zwrócić uwagę na nadbałtyckie koneksje odmiany 1c (Krüger 1967, ryc. 41: 17; Zeman 1976, ryc. 34: 4),a także na bliskie nawiązania do jednego z kulistych przęślików typu 2 (tabl. LI: 19) do zabytków występujących w początkach wczesnego średniowiecza nad dolnym Dunajem (Dolinescu-Ferche 1979, ryc. 15: 3, 22: 3) oraz w środowisku późnoawarskim (por. Čilinská 1966, 181, ryc. 20: 5). Ten ostatni krąg kulturowy obfituje także w znaleziska płaskich przęślików, zaliczanych tu do typu 4.

Badane przedmioty były wykonane z gliny, jeden okaz wszelako albo z gliny bez domieszek, albo też z jakiejś skały wapiennej (tabl. LVI: 14). Również niektóre inne przęśliki sporządzono z przeszlamowanej gliny (np. tabl. LI: 19, LXXVI: 15).

Część omawianych zabytków nosi dość wyraźne ślady obtaczania (np. tabl. II: 14, 18, 19, XVIII: 4, XLIII: 12, 13, XLIX: 4 i in.).

Niektóre egzemplarze ornamentowano liniami poziomymi, niekiedy bardzo głęboko rytymi (tabl. XLIII: 4, XXXVIII: 2, LXXVI: 15, XCVIII: 7). Zarówno ten sposób dekoracji, jak i motyw dołków ułożonych w grupy (tabl. LXXII: 1), są rozpowszechnione od początku wczesnego średniowiecza na Słowiańszczyźnie i obszarach sąsiednich (Parczewski 1988 b, 90-91, tam literatura).”1

Zdjęcia i rysunki


Rekonstrukcje

Zrekonstruowane przęśliki zostały wykonane na zlecenie Ekomuzeum “Dziadoszan” w Wietszycach i weszły w skład jego stałej wystawy.

Przypisy:

1 Fragment tekstu pochodzi z książki autorstwa Michała Parczewskiego zatytułowanej “Żukowice pod Głogowem w zaraniu średniowiecza” (Głogowskie Zeszyty Naukowe, t. 2, Głogów, 1989, s. 40-41).

2 Parczewski 1989, Tabl. XVIII: 4.

3 Parczewski 1989, Tabl. XXXVIII: 2.

4 Parczewski 1989, Tabl. XXXVIII: 3.

5 Parczewski 1989, Tabl. XLII:3.

6 Parczewski 1989, Tabl. LXXII: 1.

7 Parczewski 1989, Tabl. LXXII:2.

8 Parczewski 1989, Tabl. LXX: 1.

9 Parczewski 1989, Tabl. LXX: 2.

10 Parczewski 1989, Tabl. LXVI: 12.

11 Parczewski 1989, Tabl. IV: 18.