Chruścielowisko

opublikowano: 2015-05-06, ostatnia aktualizacja: 2025-01-26

Opis zabytku

Tzw. oprawka cylindryczna
(spotyka się również nazwę oprawka stożkowata zapewne, ze względu na fakt, że wbrew nazwie nie są to okazy cylindryczne, a lekko zwężające się)

Oprawkę rogową ornamentowaną kratownicą podwójnych żłobków odnaleziono w Żukowicach na stanowisku 5 w obiekcie 7. Oprawki tego typu zwykło się łączyć z funkcją wzmocnienia drewnianych trzonków noża. Jest to najwcześniej datowany, bo na VII w., tego typu zabytek na ziemiach polskich (Kurnatowska et al. 2003, s. 261).

Pomimo dość widocznych różnic w budowie i zdobieniu oprawki na rysunkach publikowanych w literaturze zawsze wymieniana jest tylko jedna, więc mało prawdopodobne, że znaleziono dwie sztuki w tym samym obiekcie, zatem zapewne chodzi o ten sam okaz (Kurnatowska et al. 2003, s. 261; Parczewski 1989, s. 42).

Motywów skośnych, czy to przecinających, czy układających w zygzak, linii możemy dopatrzeć się i w innych dziadoszyckich zabytkach:

• Bieńków – oprawka odnaleziona przy skarpie i klombach kwiatowych przy kościele pw. Św. Jana Chrzciciela w Grodowcu w w ziemi przywiezionej z osady przygrodowej w Bieńkowie (Rzeźnik 2000, Ryc.2:f), IX/X – XI w. (Rzeźnik 2001, s. 302)
• Dobrzejowice (Czapla 2014, okładka), X-X w. (Czapla 2014 s. 165)
• Grodziszcze (Langenheim 1936, Ryc.11:2), IX – pocz. XI w. (Chrzan et al. 2019 b, s. 125, na podstawie ceramiki)

Nóż ze zbroczem

Nóż został znaleziony w Żukowicach na stanowisku 5 w obiekcie 13.

Zbrocze znam jeszcze tylko z jednego stanowiska na terenie Dziadoszan – Gostynia. Niestety nie dysponuję godną zaufania skalą tego zabytku, bo w jednej publikacji znalazłem już kilka błędnych skal (Wachowski 1997, ryc. 27:c), a w innej zabytekowi nie towarzyszy żadna skala (Kostrzewski 1965, ryc. 105:14).

Rekonstrukcja

Pomimo, że nic nie świadczy za tym, że oba zabytki mogły stanowić komplet, a nawet nie wystąpiły w tym samym obiekcie, zdecydowałem się na ich połączenie w rekonstruowanym nożu, głównie ze względu na unikatowość samych oprawek i zupełny brak takich kompletów w ziemi Dziadoszyców. Rekonstrukcji podjął się Ludosza, który wykorzystał żelazo ze starego zawiasu, stal na ostrze, poroże jelenia oraz jesion i muszę przyznać, że dzieło przerosło moje wyobrażenie.

P.S. [2016.11.20] Jako, że noża nagiego nosić nie wypada, ubrałem go w pochewkę, którą przyozdobiłem mosiężną puncowaną od spodu blaszką, na którą nałożone są obustronie kolejne blaszki wycięte i wyoblone na kształt przypominający żmije. Wszystkie blaszki zostały zespole z pochewką trzema nitami. Zdobienie pochwy inspirowane jest okuciem pochwy noża odkrytego w grobie 47 na cmentarzysku w Tomicach. W grobie złożono ciało dziecka pod koniec X w. lub na początku XI w. Szczegółowego opisu szukajcie w publikacjach (Wachowski 1973 s. 183, Ryc. 86:f, 1975 Ryc. 27:5; Szczepanik 2017 s. 172, Ryc. 5:a) oraz na wyszukiwarce zbiorów muzealnych Muzeum Miejskiego Wrocławia.

P.S. [2025.01.26] Od momentu kiedy się zorientowałem, że żmijka była tylko po jednej stronie pochwy, nie mogłem pozostawić jej bez poprawek. Oczwyiście żmijka powinna być bliższa oryginałowi, w czym pomógł mi Paweł Krawczyk z Arcanum przgotowując jej piękną wersję. Była to również okazja do wniesienia poprawek do blaszki znajdującej się pod żmijką: poszerzenia jej w okolicach końca pochwki oraz dodania rzędu puncowanych oczek po przeciwległej stronie żmijki.

---

Literatura

^{Chrzan et al. 2019}
Chrzan Krystian, Moździoch Sławomir, Rodak Sylwia ‘Wczesnośredniowieczne grodziska w Polsce. Tom 6. Powiat nowosolski’, Wrocław 2019;

^{Czapla 2014}
Czapla Krzysztof ‘Dziadoszanie. Plemię zamieszkujące ziemię głogowską w X wieku’, Głogów 2014;

^{Kaczkowski 1971}
Kaczkowski Mieczysław ‘Charakterystyka osadnictwa w rejonie Głogowa od połowy V do połowy XI wieku w świetle źródeł archeologicznych’, [w:] ‘Zielonogórskie Zeszyty Muzealne’, t. 2, s. 5-37, Zielona Góra 1971;

^{Kostrzewski 1965}
Kostrzewski Józef ‘Pradzieje Polski’, Wrocław 1965;

^{Kurnatowska et al. 2003}
Kurnatowska Zofia, Tuszyński Mariusz ‘Wyroby rogownicze z wczesnopiastowskiego grodziska w Grzybowie pod Wrześnią’, [w:] ‘RES et FONTES’, s. 257-263, Szczecin 2003;

^{Langenheim 1936}
Langenheim Kurt ‘Die Bedeutung der Wikinger fur Schlesiens Fruhgeschichte’, [w:] ‘Altschlesien’, Bd. 6, z. 2, s. 273-316, Wrocław 1936;

^{Parczewski 1989}
Parczewski Michał ‘Żukowice pod Głogowem w zaraniu średniowiecza’, [w:] ‘Głogowskie Zeszyty Naukowe’, t. 2, Głogów 1989;

^{Rzeźnik 2000}
Rzeźnik Paweł ‘Materiały z wczesnośredniowiecznej osady bieńkowskiej na przykościelnej skarpie w Grodowcu, gm, Grębocice’, [w:] ‘Śląskie Sprawozdania Archeologiczne’, t. 42, s. 385-397, Wrocław 2000;

^{Rzeźnik 2001}
Rzeźnik Paweł ‘Relikty wczesnośredniowiecznej pracowni hutniczych na osadzie przygrodowej w Bieńkowie, pow. Polkowice’, [w:] ‘Śląskie Sprawozdania Archeologiczne’, t. 43, s. 291-304, Wrocław;

^{Szczepanik 2017}
Szczepanik Paweł, ‘Early Medieval Bronze Sheaths with Zoo- and Anthropomorphic Ornamental Fitting from Poland – Mythical Pictures and their Content’ [w:] ‘Religion und Gesellschaft im nördlichen westslawischen Raum’, 2017;

^{Wachowski 1973}
Wachowski Krzysztof ‘Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe’ [w:] ‘Tomice, pow. Dzierżoniów. Wielokulturowe stanowisko archeologiczne’, 1973;

^{Wachowski 1975}
Wachowski Krzysztof ‘Cmentarzyska doby wczesnopiastowskiej’, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk;

^{Wachowski 1997}
Wachowski Krzysztof ‘Śląsk w dobie przedpiastowskiej’, Wrocław 1997.