nóż z oprawką z Żukowic

Opis zabytku

Tzw. oprawka cylindryczna
(spotyka się również nazwę oprawka stożkowata zapewne, ze względu na fakt, że wbrew nazwie nie są to okazy cylindryczne, a lekko zwężające się)

Oprawkę rogową ornamentowaną kratownicą podwójnych żłobków odnaleziono w Żukowicach na stanowisku 5 w obiekcie 7. Oprawki tego typu zwykło się łączyć z funkcją wzmocnienia drewnianych trzonków noża. Jest to najwcześniej datowany, bo na VII w., tego typu zabytek na ziemiach polskich.1

Pomimo dość widocznych różnic w budowie i zdobieniu oprawki na rysunkach publikowanych w literaturze1,2 zawsze wymieniana jest tylko jedna, więc mało prawdopodobne, że znaleziono dwie sztuki w tym samym obiekcie, zatem najprawdopodobniej chodzi o ten sam okaz.

Nóż ze zbroczem

Nóż został znaleziony w Żukowicach na stanowisku 5 w obiekcie 13.

Rekonstrukcja

Pomimo, że nic nie świadczy za tym, że oba zabytki mogły stanowić komplet, a nawet nie wystąpiły w tym samym obiekcie, zdecydowałem się na ich połączenie w rekonstruowanym nożu, głównie ze względu na unikatowość samych oprawek i zupełny brak takich kompletów w ziemi Dziadoszyców. Rekonstrukcji podjął się Ludosza, który wykorzystał żelazo ze starego zawiasu, stal na ostrze, poroże jelenia oraz jesion i muszę przyznać, że dzieło przerosło moje wyobrażenie (Fot. 2,3).

Analogiczne zabytki

    Tzw. oprawka cylindryczna

  • Bieńków – oprawka odnaleziona przy skarpie i klombach kwiatowych przy kościele pw. Św. Jana Chrzciciela w Grodowcu (ziemia przywieziona z osady przygrodowej w Bieńkowie)2
  • Dobrzejowice3
  • Grodziszcze11
    Nóż ze zbroczem

  • Gostyń7,8

P.S. [2016.11.20] Jako, że noża nagiego nosić nie wypada, ubrałem go w pochewkę, którą przyozdobiłem mosiężną puncowaną od spodu blaszką, na którą nałożone są obustronie kolejne blaszki wycięte i wyoblone na kształt przypominający żmije. Wszystkie blaszki zostały zespole z pochewką trzema nitami. Zdobienie pochwy inspirowane jest okuciem pochwy noża odkrytego w grobie 47 na cmentarzysku w Tomicach. W grobie złożono ciało dziecka pod koniec X w. lub na początku XI w. Szczegółowego opisu szukajcie w publikacjach9,13,14 oraz na wyszukiwarce zbiorów muzealnych Muzeum Miejskiego Wrocławia.

Zdjęcia i rysunki

Przypisy (patrz dział Literatura):

1 Kurnatowska et al. 2003, s. 261;
2 Rzeźnik 2000, s.387, Ryc.2:f;
3 Czapla 2007, ryc. 25:b; Czapla 2014, ryc. 58:b;
4 Parczewski 1989, tabl. XXVII:1;
5 Parczewski 1989, tabl. XXIX:7;
6 Brzostowicz 2002, s.88-90, Ryc. 39;
7 Wachowski 1997, Ryc. 27:c;
8 Kostrzewski 1965, ryc. 105:14;
9 Wachowski 1975, Ryc. 27:5;
10 Kaczkowski 1971, Ryc. 19:3;
11 Langenheim 1936, Ryc.11:2;
12 Czapla 2014, okładka;

Przypisy inne:
13 Wachowski Krzysztof, ‘Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe’ [w:] ‘Tomice, pow. Dzierżoniów. Wielokulturowe stanowisko archeologiczne’, 1973, s. 183, Ryc. 86:f;
14 Szczepanik Paweł, ‘Early Medieval Bronze Sheaths with Zoo- and Anthropomorphic Ornamental Fitting from Poland – Mythical Pictures and their Content’ [w:] ‘Religion und Gesellschaft im nördlichen westslawischen Raum’, 2017, s. 172, Ryc. 5:a;