talerz z Żukowic koło Głogowa

Opis zabytku

“W wypełniskach 35 obiektów natrafiono na ułamki około 60 ręcznie lepionych talerzy glinianych, w tym 10 zabytków dających się zrekonstruować w całości. Więcej niż 2/3 znalezisk reprezentują talerze o dnach płaskich, ujawnione w 28 jamach, z czego 13 to zespoły wiarygodne (tabela 8; tabl. IV: 5, V: 11, X: 16, XI: 10, XXVI: 4, 7, XXVII: 14, XXXIII: 17 i in.). Pozostałe fragmenty, pochodzące z talerzy o dnach wypukłych, zebrano w 11 jamach, spośród których 5 tworzy zespoły wiarygodne (tabela 8; tabl. XXIV: 17, XXV: 8, XXVII: 8, XLV: 16, LXV: 1, 3, 5, 10, LXVIII: 11 i in.). W zespołach wiarygodnych obydwie odmiany występują zarówno w towarzystwie ceramiki obtaczanej i ornamentowanej, jak i w jamach zawierających wyłącznie naczynia ręcznie lepione, niezdobione (np. ułamki kilku talerzy płaskich w dużym zespole 65 na stan. 9).

Płaskodenna odmiana omawianej grupy ceramiki należy do najbardziej archaicznych form wczesnosłowiańskiego wyposażenia kulturowego, lecz jej zasięg chronologiczny obejmuje również środkowe fazy wczesnego średniowiecza (Parczewski 1982, 70, tam literatura). Talerze o półkolistym dnie rozpowszechniają się (lub raczej pojawiają) dopiero od VII w. (Parczewski 1988 b, 50-51, tam literatura), a ich zasięg obejmuje Słowiańszczyznę północno-zachodnią (głównie dorzecze środkowej i dolnej Odry) oraz w niewielkim stopniu Czechy (Hilczerówna 1967 a, 61, ryc. 9 d; Krüger 1967, 69, ryc. 25 c, j; Zeman 1976, 190-192; Białecka, Jasiewicz 1981, 225, ryc. 14: 10; Cnotliwy, Leciejewicz, Łosiński 1983, 226, ryc. 202: II; Kempke 1984, tabl. 4: 6; tam literatura). W literaturze zwrócono uwagę na ich pokrewieństwo z żelaznymi miskami tzw. śląskiego typu (Kostrzewski 1962, 132, ryc. 99).” (Parczewski 1989, s. 34)

Zdjęcia i rysunki

Rekonstrukcje

Zrekonstruowany talerz został wykonany przeze mnie na zlecenie Ekomuzeum “Dziadoszan” w Wietszycach i wszedł w skład jego stałej wystawy.

Literatura:

Parczewski 1989 Parczewski Michał ‘Żukowice pod Głogowem w zaraniu średniowiecza’, [w:] ‘Głogowskie Zeszyty Naukowe’, t. 2, Głogów 1989;